Verslag bijeenkomst over extreemrechts en de vakbond

03-05-2024

Op woensdagavond 24 april organiseerde de Burcht een bijeenkomst over extreemrechts en de vakbeweging.

De Belgische historicus Vincent Scheltiens sprak over de oorzaken van de internationale groei van extreemrechts en hoe de vakbond daarmee om kan gaan. Voorzitter van het FNV Schoonmakersparlement, Khadija Hyati, vulde hem aan over de Nederlandse context. Er waren ongeveer 30 mensen aanwezig.

Scheltiens plaatste de groei van radicaal rechts binnen een langere economische ontwikkeling. De toenemende vervlechting van economieën heeft tot een race to the bottom geleid waarin publieke voorzieningen worden uitgekleed en de levens van werkenden steeds onzekerder worden. Ontwikkelingen ver weg, zoals het ontstaan van een dodelijk virus of een oorlog hebben ook snel in Nederland gevolgen.

Extreemrechts maakt sterk gebruik van wat Scheltiens 'nativisme' noemt. Een vorm van nationalisme die zegt tegelijkertijd ook voor de economische belangen van werkenden op te komen. Vluchtelingen en arbeidsmigranten zijn in dit betoog een gevaar voor de verworvenheden van de 'autochtone' bevolking. Deze aanspraak op de belangen van werkers plaatst de vakbond in een lastige positie.

Scheltiens vertelde over de situatie in België. Om verschillende historische redenen staat extreemrechts in Vlaanderen erg sterk, terwijl het in Wallonië vooralsnog geen voet aan de grond krijgt. Hij liet zien hoe dit verschil terugloopt tot de Tweede Wereldoorlog, maar dat ook de opstelling van de gevestigde politiek een rol speelt. Er is een Wallonie een cordon sanitaire tegen extreemrechts in de politiek en media en met de Parti Socialiste is er een partij die goed geworteld is in de gemeenschappen.

Zowel Hyati als Scheltiens benadrukte dat het belangrijk is open het gesprek aan te gaan met mensen die meegaan in de zondebokpolitiek van extreemrechts. Simpelweg omdat werkers andere ideeën hebben, wil niet zeggen dat ze niet dezelfde economische belangen hebben. Maar het is wel belangrijk dat vakbondsleden collega's met extreemrechtse ideeen aanspreken. Op lange termijn zouden deze ideeën de vakbeweging namelijk verzwakken.

Naast het benadrukken van economische strijd voor gedeelde belangen, stelde Scheltiens ook dat vakbondsleden in moeten gaan op argumenten. Het is belangrijk om de lessen van de jaren dertig en veertig terug te halen, maar het heeft in het overtuigen van vakbondsleden met sympathie voor extreemrechts niet veel resultaat. De geschiedenis herhaalt zich niet op dezelfde manier.

Na afloop van beide inleidingen ontstond er een levendige discussie. De aanwezigen waren grotendeels als lid actief in de vakbeweging of werkzaam in de werkorganisatie. Hierbij ging het onder andere over de tegenwind die de FNV krijgt, omdat het als een van de weinige organisaties de PVV en FvD uitsluit van manifestaties en bijeenkomsten. Er werden ook ervaringen gedeeld met hoe vakbonden in het verleden omgingen met leden die lid zijn van organisaties wiens uitgangspunten haaks staan op die van de vakbond.