Andrea Borello, 2024

In april 2024 was Andrea Borello twee weken te gast bij De Burcht. Andrea doet onderzoek naar informele en formele collectieve organisatie van arbeidsmigranten in Denemarken. Tijdens haar verblijf verzorgde ze een workshop over haar onderzoek waarbij zowel medewerkers van de vakbond als wetenschappers aanwezig waren. Andrea vertelde onder andere over de wilde staking bij de aanleg van de onderwatertunnel tussen Denemarken en Duitsland (de Fehmarnbelttunnel) waarbij 300 Poolse bouwvakkers en Denen het werk neerlegden. Verschillende vormen van (informele) organisatie onder maaltijdbezorgers en seizoensarbeiders werden ook besproken door Andrea.

Naar aanleiding van de bevindingen in Denemarken, heeft Andrea een korte bijdrage voor de Burcht geschreven. 

Alex Lehr, 2023

Alex Lehr (RUG) met een presentatie over werkgeversorganisaties. 

Arnoud Boot, 2023

Tijdens de Wetenschapsmiddag van 7 februari 2023 gaf professor Arnoud W.A. Boot een keynote speech over financalisering. In de keynote gaat Boot in op de toenemende afhankelijkheid van de financiele sector in de economie en de consequenties die dit heeft voor de factor arbeid.

Skowronek, Berntsen, Trifu, 2022

De Covid-19-pandemie bracht de precaire positie van veel Europese arbeidsmigranten onder de aandacht, vooral toen virusuitbraken groepen "essentiële" Europese arbeidsmigranten betroffen. Ondanks de verhoogde publieke en politieke aandacht voor hun specifieke situatie, blijven de ervaringen van Europese arbeidsmigranten tijdens de pandemie onderbelicht, op de – in de media besproken – trieste voorvallen na. Op basis van 35 diepte-interviews met Poolse en Roemeense werknemers in de Nederlandse distributie- en vleesverwerkingssector in 2021 belichten de auteurs de ervaringen van deze diverse groep werknemers. Hoewel de pandemie de manier van werken van velen in Nederland veranderde, had zij nauwelijks invloed op het dagelijkse werk van de Europese arbeidsmigranten die wij interviewden. Hun werk bleef gedurende de pandemie in het vleesverwerkende bedrijf of in het distributiecentrum plaatsvinden, met gedeeltelijke aanpassingen vanwege Covid-beschermingsmaatregelen. Uit het interviewmateriaal blijkt dat veel werknemers blij zijn met hun vaak fysiek zware werk, maar zich ondergewaardeerd voelen door hun werkgevers. Bijna geen van de geïnterviewde werknemers kreeg tijdens de pandemie specifieke zorg van hun werk- gevers of van (mensen in) de Nederlandse samenleving met betrekking tot hun speci- fieke situatie en mogelijke behoeften. In plaats daarvan werden veel werknemers aan hun lot overgelaten: één nam ontslag om tijdens de schoolsluitingen voor de kinderen te zorgen; een ander voelde zich gedwongen een isolatieperiode te doorbreken om eten te kopen; weer een ander veranderde van baan om te ontsnappen aan de lakse invoering van beschermingsmaatregelen op de werkplek. We tonen dat de pandemie en de Covid-19-maatregelen verschillend werden ervaren, afhankelijk van de per- soonlijke en gezinssituatie van de Europese arbeidsmigranten, hun sociaaleconomische achtergrond en beoogde toekomstplannen. We sluiten af met aanbevelingen voor een structurele verbetering van de positie van Europese arbeidsmigranten in Nederland, zodat zij als werknemers gewaardeerd worden voor hun structurele bijdrage aan de Nederlandse arbeidsmarkt. We stellen specifiek voor om 1) de waardering en erkenning van de positie van Europese arbeidsmigranten in het beleid te verbeteren, 2) de zorgplicht van werkgevers te versterken, en 3) de inspraak- en medezeggen- schapsmogelijkheden en ondersteuning van Europese arbeidsmigranten te verster- ken. Dit is een publicatie van het interdisciplinaire onderzoeksproject 'Migranten in de frontlinie' dat de impact van de Covid-19 maatregelen op arbeidsmigranten in essentiële sectoren in Nederland onderzocht.

In opdracht van het Wetenschappelijk Bureau voor de Vakbeweging, De Burcht, hebben 14 antropologiestudenten onderzoek gedaan naar flitsbezorgers en de Niet Mijn Schuld campagne tegen het leenstelsel. Dit was een praktijkopdracht (van beperkte omvang) voor het vak toegepaste antropologie aan de UvA.  

Onderzoek flitsbezorgers. 

Op basis van interviews en observaties constateren de studenten dat het narratief van flexibiliteit en vrijheid, gepromoot door flitsbedrijven, zijn weerklank vindt onder bezorgers in hun enthousiasme over flexibele mogelijkheden om geld te verdienen, en tegelijkertijd te sporten of podcasts/muziek te luisteren op de fiets. De onpersoonlijke toewijzing van bezorgdiensten via apps, verhult de werkrelatie, waardoor de flitsbezorgers hun persoonlijk waarde voor de bedrijven niet zien. Door hun beleving van het werk, herkennen flitsbezorgers zich niet per se als kwetsbare werknemers, en resoneren dergelijke vakbondsboodschappen beperkt met hun ervaringen. De studenten adviseren vakbonden hier rekening mee te houden wanneer zij flitsbezorgers aanspreken: benadruk de positie als werknemers en ga niet mee in het narratief van ‘riders’ en ‘rides’ wat de onderliggende arbeidsrelatie verhult. Dit en meer is  te lezen in het eindrapport Flitsbezorgers Ethnographic Delivery van de studenten. 

Ook wijzen de studenten erop dat de groep flitsbezorgers divers is: voor de een is het een studentenbaan, voor een ander een tijdelijke baan om een periode te overbruggen, voor een volgende een min of meer voltijdsbaan. De achtergrond en motivatie waarmee iemand werkt voor een flitsbedrijf bepalen de manier waarop werk gewaardeerd wordt en de mate waarin flitsbezorgers actie (willen) ondernemen om (kleine) verbeteringen in hun werkomstandigheden te realiseren. Hoewel weinig bezorgers zich aangetrokken voelen tot vakbondslidmaatschap of collectieve acties, zijn er ook kleine manieren om werkomstandigheden meer naar de eigen hand te zetten: bijvoorbeeld door pauzemomenten op te rekken, buiten het oog (van de algoritmes) van flitsbedrijven om. Vakbonden zouden, volgens de studenten, aandacht kunnen besteden aan deze kleine momenten van verzet, de flitsbezorgers kunnen steunen in het opbouwen van een dergelijk actierepertoire om zo collectieve identiteitsvorming te stimuleren. Meer hierover is te lezen in het rapport Flitsbezorgers - humanizing couriers. 

Onderzoek campagne tegen het leenstelsel

De studenten constateren op basis van observaties, discoursanalyse en interviews dat de financiële positie van studenten een rol kan spelen in hun betrokkenheid in de Niet Mijn Schuld campagne: alle actieve studenten die zij spraken hadden bijvoorbeeld geen bijbaan, terwijl niet-betrokken studenten vaak aangaven niet mee te kunnen doen aan acties vanwege hun bijbaan. 

Ook wijzen de studenten erop dat de actieve kerngroepen in de campagne duidelijk politiek links georiënteerd zijn. De politieke campagne-uitingen resoneren minder goed bij studenten met een andere politieke oriëntatie, of bij studenten met weinig politieke interesse, waardoor zij ook veel minder betrokken zijn bij de campagne. Om een bredere en meer diverse achterban te mobiliseren, adviseren de studenten om na te denken over een campagne-boodschap die een breder publiek aanspreekt. In het kader van een collectieve identiteitsvorming, vragen de studenten zich bovendien af of de campagne-slogan niet beter “niet ONZE schuld” had kunnen zijn. Meer inzichten uit dit onderzoek zijn te lezen in het rapport NMS leenstelselcampagne. 

Paul de Beer, 2022

Op 21 mei 2022 gaf Paul de Beer een presentatie voor de vriendenbijeenkomst van de Vakbondshistorische Vereniging (VHV) over het thema ‘brede of smalle vakbeweging?’. Hij verdedigde de stelling dat de vakbond zich op meer dan alleen inkomen en werkzekerheid moet richten, maar geen politieke partij moet willen zijn. De meningen van vakbondsleden over allerlei maatschappelijke kwesties lopen sterk uiteen, zodat een vakbond een deel van zijn achterban van zich dreigt te vervreemden als hij een politieke stelling inneemt. Tegelijkertijd zijn voor de meeste werkenden aspecten als autonomie, ontwikkelingsmogelijkheden, leuk werk en prettige collega’s belangrijker dan een goed salaris of baanzekerheid. Daarom zouden vakbonden zich meer op die zogenaamde ‘intrinsieke’ aspecten van werk moeten richten. 

Klara Boonstra, 2022

Op de Wetenschapsmiddag 2022 gaf Klara Boonstra (WBS/VU) een lezing over 'de Pandemie en de Werkvloer'.

Klik hier om deze terug te kijken.

Lisa Berntsen, 2019

In deze publicatie worden de bevindingen besproken van het survey-onderzoek dat uitgevoerd is door De Burcht in samenwerking met de Radboud Universiteit naar de impact van corona-maatregelen op Poolse en Roemeense arbeidsmigranten in de Nederlandse distributie- en vleesindustrie. Uit het onderzoek blijkt dat de risico’s op corona-besmetting voor Poolse en Roemeense distributie- en vleesmedewerkers, nauw samenhangen met de manier waarop hun werk georganiseerd is. Vooral de door de werkgever gedeelde huisvesting en woon-werkverkeer zorgen voor aanzienlijk hogere corona-transmissierisico’s voor Poolse en Roemeense uitzendkrachten, in vergelijking met Poolse en Roemeense werknemers met een directe aanstelling. Ook wijzen de survey-resultaten op hogere risico’s op corona-besmetting op de werkplek in distributiecentra ten opzichte van vleesverwerkende fabrieken. Bovendien toont de data dat werkgevers voor deze groep arbeidsmigranten een belangrijke rol spelen als verstrekkers van algemene informatie over corona. Dit onderzoek is gefinancierd door ZonMW. 

Eva Mommers & Paul de Beer, 2021

Technical working paper for publication 22: 'Hoe goed werkt het poldermodel?'. The working paper includes a statistical cluster analysis of industrial relations systems in Europe and an assessment of the performance in the period 1990-2018 of five clusters of industrial relations systems with respect to eleven macro outcome variables regarding employment, income and equality.

Dirk Bezemer, 2021

De lezing van Dirk Bezemer (RUG) over de coronacrisis en de rol van de vakbeweging. De videoregistratie is hier te vinden. 

Paul de Beer & Marije de Goede, 2020

De arbeidsmarkt ondergaat ingrijpende veranderingen. Dat is niet alleen het gevolg van de coronacrisis, waarvan de gevolgen op langere termijn voor de arbeidsmarkt op dit moment nog niet zijn te overzien. Al ruim voor deze crisis was er sprake van een aantal belangrijke trends, waardoor de arbeidsmarkt geleidelijk een transformatie ondergaat. Denk aan de groei van onzeker werk, de vergrijzing, de migratie, de internationalisering en de groeiende kloof tussen rijk en arm.

De FNV heeft De Burcht, Wetenschappelijk Bureau voor de Vakbeweging, gevraagd een onderzoek uit te voeren naar trendmatige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt als achtergrondmateriaal voor het ontwikkelen van een FNV-visie op de toekomst van de arbeidsmarkt op lange termijn. In deze publicatie worden zeven belangrijke trends in kaart gebracht en wordt onderzocht hoe deze de arbeidsmarkt zullen veranderen als zij zich de komende 25 jaar onverminderd zullen voortzetten.

Jelle Visser, 2020. Paul Dekker, 2020.

Jelle Visser (UvA) met een presentatie over de toekomst van de vakbeweging en Paul Dekker (SCP) met een presentatie over vertrouwen in de vakbond. 

Paul de Beer & Sanne van der Gaag, 2019 (Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken)

Werk- en inkomensonzekerheid zijn steeds ongelijker verdeeld; afwenteling op de precair werkenden.

Lisa Berntsen, 2019. Maarten Keune, 2019. 

Twee presentaties van Lisa Berntsen (10 lessen en organising schoonmaak) en een van Maarten Keune over wat de Nederlandse vakbeweging kan leren van het buitenland.

Nadja Doerflinger, 2019

Een inleidende presentatie van Nadja Doerflinger over Belgische vakbonden en jongeren.

Zakaria Boufangacha, 2019. Niels Jansen, 2019.

Twee verschillende presentaties van Zakaria Boufangacha (coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid FNV) en Niels Jansen (UvA) over representativiteit van de vakbeweging.

Arjen Siegmann, 2019

Column van Arjen Siegmann (Wetenschappelijk Instituut voor het CDA). Arjen reflecteert op de presentatie van Sanne van der Gaag over precair werk en vakbeweging.

Christophe Vanroelen, 2019

Inleiding van Christophe Vanroelen (VUB, Brussel) op de wetenschapsmiddag van WB de Burcht. Zie ook het artikel "Precair werk, ongezond werk?".

Sanne van der Gaag, 2019

Precair werk en de vakbeweging, inleiding van Sanne van der Gaag op de wetenschapsmiddag (14 februari 2019). Zie ook publicatie 18.

Paul de Beer, 2018

In dit opinieartikel stelt Paul de Beer vast dat de vakbeweging terecht is gekomen in een vicieuze cirkel van het verder afbrokkelen van de standaardbaan en voortgaande daling van de organisatiegraad. Hij schetst in zijn artikel twee alternatieven.

Paul de Beer, 2018

In dit artikel betoogt Paul de Beer dat het vakbondslidmaatschap aan aantrekkingskracht verliest onder de nieuwe groep werkenden en is de vakbeweging, mede door dit ledenverlies, steeds minder in staat de neergang van de standaardbaan en de opmars van atypisch werk een halt toe te roepen. De gevolgen van de verschuiving van de machtsbalans tussen vakbonden en werkgevers manifesteren zich volgens hem op verschillende terreinen. Hij schetst twee alternatieve toekomstscenario’s voor de vakbeweging: een duaal systeem en een politiek systeem van arbeidsverhoudingen.

Hans Schenk, 2018

Deze presentatie gaat over ontwikkelingen op ondernemingsniveau en de gevolgen daarvan voor de positie van de vakbeweging en de medezeggenschap; in Powerpoint (over enkele weken komt een artikel naar aanleiding van deze presentatie beschikbaar op deze website. De presentatie vond plaats op 26 november op de themabijeenkomst: "Waar staat de vakbeweging nu?"

Onder redactie van Saskia Boumans en Wim Eshuis, 2018

De publicatie bestaat naast een inleiding over drie delen. Het eerste deel van de publicatie bevat 6 artikelen over de strategie van de vakbeweging vanaf de opkomst van de neoliberalisering en financialisering. Het tweede deel van de publicatie bevat vier artikelen over de toekomst van de vakbeweging. Het derde en laatste deel van de publicatie gaat in op onderzoek naar de vakbeweging en bevat drie artikelen. Met bijdragen van verschillende auteurs.

Wim Eshuis & Peter van der Valk, 2018

Dit rapport is geschreven naar aanleiding van het onderzoek naar wensen van werkenden in de bouw inzake sociale innovatie. Opdrachtgever: FNV Bouw.

Agnes Akkerman, 2016

De videoregistratie van de lezing van Agnes Akkerman over de stem van werknemers in de 21e eeuw.

Frans Becker & Pim Paulusma, 2012 (S&D)

In dit artikel gaan de auteurs wat dieper in op de achtergrond van de crisis binnen de vakbond anno 2012. Daarnaast geven ze suggesties voor de koers en de agenda van de vakbeweging.

Paul de Beer, 2012 (S&D)

In dit artikel schetst de Beer de overeenkomsten tussen de crisis van de sociaal-democratie en de crisis van de vakbeweging. Hij is van mening dat de PvdA en de vakbeweging niet elk apart een uitweg uit de crisis zoeken, maar hun krachten moeten bundelen. In dit artikel draagt hij ingrediënten aan voor deze krachtenbundeling.

Bert Ormel, 2012

In het krachtenspel van het financieel kapitalisme, dat opkomt vanaf midden zeventiger jaren, brokkelt het collectieve draagvlak af, komen werknemers weer alleen te staan, en zijn weer aangewezen op individuele bestaansstrategieën voor een decent bestaan. Bert Ormel verkent deze ‘nieuwe sociale kwestie’ en geeft een beschouwing over de mogelijkheden die te keren.