Worker-to-worker organizing: nieuwe methode om de neergang van de vakbeweging te keren?

17-09-2025

Op dinsdag 16 september organiseerde het Wetenschappelijk Bureau voor de vakbeweging de Burcht een bijeenkomst over worker-to-worker organizing naar aanleiding van het boek met dezelfde titel van Eric Blanc.

Bijna dertig mensen sloten aan voor deze bijeenkomst, zowel fysiek in de Burcht als online. De bijeenkomst bracht mensen samen uit verschillende netwerken: oudere vakbondsactivisten, actieve kaderleden, organizers van de FNV en CNV en onderzoekers.

De bijeenkomst werd ingeleid door FNV-organizer Arne Gorter. Om het model dat door de Amerikaanse Eric Blanc is gepopulariseerd te begrijpen, contrasteerde hij dit met het organising-model zoals dat onder andere bij de FNV wordt gebruikt. Hierbij gaan betaalde organizers op zoek naar informele leiders' waarmee zij vakbondsmacht opbouwen. Idealiter worden hierbij steeds meer taken overgedragen naar de leden zelf.

Blancs beargumenteerd dat dit een prima methode is, maar te duur is om langdurig toe te passen om weer meer vakbondsmacht op de werkvloer op te bouwen. Het worker-to-worker model probeert de betaalde kracht er zoveel mogelijk 'uit te snijden'. Vuistregel is dat een lid moet kunnen doen, wat een organizer ook doen, zoals het in kaart brengen van de werkplek, collega's overtuigen en eventueel een actietraject vormgeven.

Arne sloot zijn verhaal af door de vergelijking met Nederland te trekken. Zo moeten vakbonden in de Verenigde Staten op werkplekken meer dan de helft van de werknemers organiseren om namens hen te kunnen onderhandelen. Toch biedt het model ook kansen voor de vakbond in Nederland, zo beargumenteerde Arne, door bijvoorbeeld in reactie op individuele hulpvragen handvatten te geven voor een collectief antwoord, ervaringen van succesvolle organisatie te delen en het model te gebruiken om in gefragmenteerde sectoren zoals horeca en retail meer een voet aan de grond te krijgen.

De tweede spreker van de bijeenkomst was Caitlin Ryan van Organize the RuG. Aan de Rijksuniversiteit van Groningen brengt Organize the RuG de principes van worker-to-worker organizing al een paar jaar in de praktijk. Hier hebben zij op voort kunnen bouwen met de acties tegen de bezuinigingen het afgelopen jaar (zie ook de bijdrage van OtR aan deze bundel).

Een belangrijke stap in hun opbouw was de stakingsbijeenkomst waarvoor ze met zoveel mogelijk collega’s op alle faculteiten hebben gepraat door open vragen te stellen. Hierdoor kregen zij ook een goed gevoel voor de politieke meningsverschillen over bijvoorbeeld de verhouding tot de CvB en Palestina.

200 mensen deden mee aan de stakingsbijeenkomst waarop ze onder andere de datum van hun lokale staking, als onderdeel van het landelijke stakingstraject, hebben vastgelegd. Ook werden er werkgroepen gevormd om voor de staking op verschillende faculteiten te mobiliseren. OtR speelde hierin een coördinerende rol. 

Het doel van OtR is niet per se om mensen lid te maken van een vakbond, maar om de zeggenschap van werkenden op de universiteit te vergroten.

Een rijke discussie volgde op de inleidingen.

Iemand merkte bijvoorbeeld op dat de groei van dit vakbondsmodel in de VS niet los te zien is van de groei van een activistische en linkse beweging. Onder andere de campagne van Sanders zorgde ervoor dat jonge mensen politiek geactiveerd werden. Sommigen kozen doelbewust een werkplek om daar te kunnen organiseren, in de VS salting genoemd. Dit heeft overeenkomsten met de inplantingsstrategie van delen van radicaal links in de jaren zeventig.

Deelnemers deelden verschillende voorbeelden van zelforganisatie uit de recente vakbondsgeschiedenis. PO in Actie is een bekend voorbeeld en onlangs zijn werkenden bij het GVB. Afgelopen zomer kookten frustraties over het bedrijfsbeleid over en honderden werkenden organiseerden zichzelf.

Er werd ook gerefereerd aan de onder vakbondsactivisten populaire Organize for Power workshop, opgezet door Jane MacAlavey. Deze organisingmethode biedt aanknopingspunten voor werkenden om zichzelf te organiseren. Ook merkte iemand op dat ondanks de waarde die gehecht wordt aan inclusieve taal, zoals wij zijn allemaal de vakbond, ook in deze methode de betaalde organizer toch leider en eigenaar van het proces blijft.

Verschillende mensen refereerden aan een terugkerende spanning tussen leden en vakbondsmedewerkers. Vakbondsmedewerkers vertelden dat ze het gevoel dat zij 'grip' moeten houden over de leden en doen alsof er een aan- en uitknop zit op acties en dathierdoor ontstaat er niet altijd genoeg ruimte voor initiatief van onderaf is en het lastig is om de stap te maken naar relatief zelfstandig opererende kadergroepen.

Ook zagen verschillende mensen ook mogelijke valkuilen de worker-to-worker organizing methode. Zo stelde iemand dat de nadruk op 'eigen verantwoordelijkheid' van werkende mensen er ook toe kan leiden dat vakbondsmedewerkers zich verschuilen achter de leden, in plaats van dat ze al haar menskracht in zet om mensen te faciliteren en ondersteunen bij organisatie. Ook werd er benadrukt dat het worker-to-workersmodel geen excuus voor bezuinigingen mag worden.

Wil je op de hoogte gehouden worden van onze bijeenkomsten en publicaties? Schrijf je dan via deze link in voor onze nieuwsbrief.